طاها

یک سوال دیگر؛ در "الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت"، اسلام و ایران چه نسبتی با هم دارند؟ پاسخ این است که ما در "اسلامی بودن"  نظر به "آرمان‌ها" داریم و در "ایرانی بودن" نظر به "واقعیت‌ها". با اسلامی بودن، ما الگوی پیشرفت را به "احكام اسلامی" و "واجبات و محرمات" مقید می‌سازیم و بر اصولی مانند "نفی استثمار و استعمار انسان‌های دیگر" و "اصرار بر تأمین عدالت" اصرار می ورزیم. اما مراد ما از "ایرانی بودن ِ" الگوی پیشرفت این است كه الگوی پیشرفت با همه‌ آرمان‌ها و اصول اسلامی خود باید "ایرانی" هم باشد، زیرا "ایران" ظرف این "پیشرفت" است و میان ظرف و مظروف باید تناسبی برقرار باشد. توضیح این مطلب این است كه ایران كشوری است با تاریخی كهن و فرهنگی غنی، صاحب سرزمینی پهناور و با ذخائر طبیعی گوناگون، قرار گرفته در موقعیتی سیاسی ـ جغرافیایی حسّاس در جهان، دارای جمعیتی جوان و با استعداد و مردمی نوع‌دوست و وطن‌دوست و فداكار، با اقوام مختلف و خرده‌فرهنگ‌های گوناگون و اقلیم و محیط زیستی كه باید دقیقاً در حفظ و سلامت آن كوشید.
 
 پیشرفت، به دو عامل اصلی معنویت و عدالت مقید است
رهبر معظم انقلاب در خصوص الگوی پیشرفت، موکداً بیان کرده اند که از مفهوم توسعه و ادبیات وابسته به آن استفاده نشود: : "بالاخره انقلاب اسلامی تكليف خود را با مفهوم توسعه روشن كرده و اعلام می‌كند كه اساسا نه توسعه غربی را و نه حتی لفظ توسعه را نمی‌خواهد و به جای آن واژه پيشرفت را انتخاب می‌كند". زیرا توسعه تنها دارای ابعاد مادی است و توجه صرف به مادیات دارد و بستر پیدایش آن اومانیسم و مادی گرایی است و بی توجه به کرامت انسانی و عدالت می باشد. بنابراین الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی، طبق فرمایش مقام معظم رهبری، می‌بایست بر مبنای شرایط بومی، فرهنگی و اعتقادی ایران اسلامی باشد.
با این توضیحات، تفاوت توسعه و پیشرفت را باید بیش از هر چیز در ابعاد آنها مشاهده نمود. از این جهت الگوهای  توسعه موجود تنها ناظر بر رشد کمی جامعه در مسیر مادیات است؛ اما الگوی پیشرفت اسلامی ایرانی علاوه بر رشد کمی به رشد کیفی و رشد جهت گیری جامعه به طرف تعالی نیز توجه می کند و به دنبال حرکت همراه با شتاب جامعه به سوی عبودیت و تعالی است.
نکته مهم دیگر آن که پیشرفت، یک قید و مرز مشخص دارد و آن لزوم رعایت عدالت است. عدالت را می توان پایه و اساس پیشرفت دانست و از این جهت، عدالت مقدم بر پیشرفت است و جهت گیری مدل پیشرفت را تعیین می‌نماید. عدالت خود نیز مؤخر و متکی به معنویت معنی می‌یابد. در واقع باید به این نکته توجه نمود که پیشرفت به دو عامل اصلی معنویت و عدالت مقید است.

 تکنوکرات ها، هیچ تضادی بین فرمول های تکنولوژیکی مدرنیته با ساخت جامعه اسلامی ایران نمی دانند
برداشت اشتباه تکنوکرات‌ها از توسعه، که تلاش کردند مدل غربی آن را الگو قرار داده و بدتر از آن، فرهنگ بومی را تغییر دهند تا از این طریق، به توسعه و سازندگی دست یابند، یکی از مهم‌ترین ایراد‌ها و نقدهایی است که می‌توان به این گروه وارد کرد. تکنوکرات ها با تکیه بر دیدگاه ابزارگرایی، قائل به پیروی از همان قطار توسعه تمدن غربی برای توسعه جامعه ایران بوده و هیچ تضادی بین فرمول های تکنولوژیکی مدرنیته با ساخت جامعه اسلامی ایران نمی دانند. ایشان تکنولوژی ظهور یافته از غرب مدرن را بدون روح دانسته و ظرفی تعریف می کنند که باید با معنویت اسلامی مخلوط شده تا عوارض جامعه مدرن غرب در ابعاد روانی و اجتماعی برطرف شود و این را فرمول همه جهان می دانند.این گروه تکنوکرات‌ها به جای آنکه تلاش کنند توسعه را با فرهنگ بومی تطبیق دهند و آن را با توجه به داشته‌های فرهنگی کشور به پیش ببرند، درصدد بودند تا فرهنگ را به توسعه،که طبیعتاً منظور از توسعه، مدل غربی است، منطبق کنند.

 پروژه نواب؛ شاهکار تکنوکرات ها در شهر تهران
یکی از معروف ترین جملات مدیران تکنوکرات دهه  60 مربوط به غلامحسین کرباسچی است. وی در کسوت شهردار تهران و در تشریح وضعیت معیشت در پایتخت گفت: "باید تهران از نظر مدرن بودن تبدیل به شهری شود که هر کس زیر 500 هزارتومان درآمد دارد تهران را ترک کند چون نمی‌تواند هزینه‌های چنین شهری را پرداخت کند". در کارنامه کرباسچی، موارد متعددی از تفکر تکنوکراسی مشاهده می شود که معروف‌ترین آن، پروژه نواب است. یکی از نتایج تاسف برانگیز طرح جامع اول شهر تهران(طرحی غیرکارشناسی که توسط یک معمار یهودی به نام ویکتور گروئن و کاملا بیگانه با واقعیات شهر تهران، بنیان گذاشته شد) پروژه "بزرگراه نواب" بود. براساس طرح جامع تهران، بزرگراه چمران بايد ادامه مي يافت و چون تملك زمين های محله نواب، هزينه هنگفتي را دربرداشت، بازسازي بافت فرسوده اين ناحيه نيز به عنوان طرحي براي جبران هزينه ها لحاظ شد. در حقیقت، غلامحسین کرباسچی به فكر ساخت طرح هاي ساختماني نواب افتاد تا بتواند با استفاده از سود ناشي از فروش اين ساختمان ها، بزرگراه نواب را نيز در امتداد بزرگراه چمران ادامه دهد. خیابان نواب، نقشی حیاتی در اتصال برخی مناطق و محلات تهران طی ۷۰ سال گذشته داشته است. این محدوده شامل چند محله شناخته شده با هویتی قوی و روابط و پیوندهای اجتماعی و فرهنگی بوده و ساکنان نسبت به آن حس تعلق داشتند. اجرای نادرست پروژه نوسازی موجب از هم گسیختن این روابط و از بین رفتن هویت محله‌ها شد. این طرح نسنجیده و منفعت طلبانه، هیچ‌گاه به اتمام نرسید و نیمه کاره رها شد. ولیکن  آسیب های بسیاری را بر منطقه وارد کرد. از آن جمله می توان به:
- عدم احداث مدرسه، مسجد، فضای سبز و ... (مقامات شهری تمامی فضاهای فرهنگی، آموزشی و همچنین فضاهای سبز را به دلیل غیر اقتصادی بودن از طرح حذف کردند)
- آلودگی هوا و آلودگی صوتی به علت مجاورت با بزرگراه
- عدم اسکان مجدد ساکنان قدیمی در مسکن‌های جدید و مهاجرت آن ها به مناطق حاشیه‌ای شهر به دلیل فقر و درآمد کم آن ها.
علاوه بر این، یکی از اسفناک ترین نتایج این پروژه، شروع پدیده "تراکم فروشی" و گسترش روزافزون آن در شهر تهران بود. با فروش تراکم که، برخی از آن به "شهر‌فروشی" تعبیر می‌کنند، ویژگی‌های فضاهای شهری دستخوش تغییرات بسیاری شد. در حال حاضر این معضل در تمام کشور به رفتاری رایج تبدیل شده است. افزایش یکباره جمعیت، تغییر الگوی سکونت و مشکلات اجتماعی ناشی از همجواری ها، آلودگی هوا و تاثیرات مخرب آن بر سلامت جامعه، ترافیک و راهبندان در سطح خیابان های شهر و...  از تبعات و آسیب های انسانی این شهر فروشی است.

 برج میلاد و هزینه صدها میلیاردی
عملیات ساخت برج میلاد تهران با تقلیدی آشکار از دیگر برج های مخابراتی جهان و با تاخیری حداقل 30ساله(زمانی‌که تکنولوژی فوق تقریبا منسوخ شده بود) در سال 1376 آغاز شد. ساخت این برج 11 سال به درازا کشید و در سال 1387 به بهره برداری رسید. مدیرعامل وقت برج میلاد در سال 1390(رحیم مطهرنژاد) هزینه ساخت مجموعه برج میلاد را 500 میلیارد تومان برآورد کرده بود. این برج بدون بهره‌گیری از معماری غنی ایرانی ساخته شد و در حالیکه مدیریت شهری نیازمند توجه جدی به مسأله حمل و نقل بود، میلیاردها تومان هزینه برای این مجموعه در نظر گرفته شد.در نهایت مجموعه برج میلاد به صورت نیمه تمام رها شد(هتل 5 ستاره و مرکز تجارت بین الملل ساخته نشد) و حال کاربری اصلی این برج، رستوران، بام و سالن کنسرت می‌باشد و توسعه بدون عدالت و معنویت کاملا در این پروژه مشهود است.

 فرهنگسراها؛ نماد غربزدگی و شریعت ستیزی
یکی دیگر از شاهکارهای کرباسچی، احداث فرهنگسراها بود. "رابین رایت"،نویسنده روزنامه لس‌آنجلس‌تایمز، می‌نویسد:"فرهنگسراهایی که توسط شهرداری تهران ساخته شد، پس از یک دهه غرب‌ستیزی، نماد مصالحه‌ای بود بین حکومت از یک سو و فرهنگ غرب از سوی دیگر. از دهه‌ 1370 دولت ایران به تدریج آثار هنری‌ای، که اصول اسلامی و غرور ایرانی را خدشه‌دار نمی‌کرد، پذیرفت و به عبارت دیگر، به جهان خارج اجازه‌ بازگشت داد. فرهنگسراها جایی بودند که در آن حکومت ایران در محیطی کنترل‌شده فرهنگ ایرانی‌ـ‌اسلامی را با غرب می‌آمیخت".نشریات زنجیره‌ای اصلاح طلبان  نیز بر تحلیل "رابین رایت" صحه گذاشتند. شهریور 1377، پرونده‌ای با عنوان "طبقه جدید: پرونده کرباسچی از منظر جامعه شناختی" در ماهنامه گوناگون به چاپ رسید. نویسنده در این مطلب از روند نامحسوس آمیزش غرب با ایران تحت سیاست های آقای هاشمی با خشنودی سخن می گوید و اقدامات غلامحسین کرباسچی برای نابودی بافت سنتی شهر و جایگزین کردن زندگی مدرن با آن را مستند تحلیل خود می آورد و می نویسد:"کرباسچی به عنوان یک چهره لیبرال و تکنوکرات، پیش از هرگونه فعالیت سیاسی، به ایجاد دگرگون سازی زیرساخت های اجتماعی و سیاسی پرداخت".

 چند مصداق دیگر
پیاده راه 17 شهریور، ساختمان مجلس شورای اسلامی، نماد جدید میدان انقلاب اسلامی، سالن اجلاس سران کشورهای اسلامی، تونل توحید، بزرگراه صدر، مسجد حضرت ولی عصر(عج) و تعداد دیگری از طرح های پایتخت، همگی بر تفکر تکنوکراسی حاکم بر مجریان این پروژه ها دلالت دارد. اما وجه مشترک تمامی این اقدامات، ابتر ماندن پروژه، به دلیل رعایت نکردن الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت می باشد.

نظرات شما عزیزان:

نام :

آدرس ایمیل:

وب سایت/بلاگ :

متن پیام:

نظر خصوصی

 کد را وارد نمایید:

 

 

 

عکس شما

آپلود عکس دلخواه: